Kadınlarda İdrar Kaçırma Tedavisi

Kadınlarda İdrar Kaçırma Nedir?

Üriner inkontinans yada halk arasında bilindiği adıyla istemsiz idrar kaçırma şikayeti için dünya çapında gerekli önemin verilmediği görülmektedir.

Halk arasında yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak görülen bu şikayet, aslında çok sayıda genç kadının hayat kalitesini düşüren, günlük hayatını ve cinsel hayatını olumsuz etkileyen bir durumdur.

Yapılan çok uluslu anketler kadınların yüzde 45 inin en az haftada bir kez idrar kaçırma semptomları bildirdiğini göstermektedir.

Kadınlarda idrar kaçırma altta yatan ciddi bir durumun (mesela, multipl skleroz veya malignite gibi nörolojik hastalıklar) habercisi olabilir ve asla yaşla ilgili bir rahatsızlık olarak göz ardı edilmemelidir. Birinci basamak klinisyen yada aile hekiminin  hastayı idrar kaçırma testleri ve anketleri için uzmanlaşmış ürojinekolog doktorlara yönlendirmesi çözüm sürecini hızlandıracaktır.

Ürojinekolog, idrar kaçırma cerrahi ve medikal tedavisi için uzmanlaşmış, pelvik taban dediğimiz kalça kemiği tabanındaki değişimleri ve onarım sürecini bilen kadın doğum uzmanlarından oluşur. Eğer kadın doğum uzmanınızın bu konuda deneyimi yoksa bu konuda çalışan bir uzmandan yardım almak çözüm sürecinizi hızlandırır.

Kadınlarda İdrar Kaçırma Çeşitleri

İdrar Kaçırma başlıca 3 ana grupta incelenir;

1. Stress inkontinans (İdrar Kaçırma): Kas,sinir güçsüzlüğüne bağlı olarak idrar kaçırma,
2. Acil İdrar Yapma Gereksinimi: İdrar kesesinin kontrol edilemeyen otomatik kasılmasına bağlı olarak idrar kaçırma,
3. Karışık tip: Her iki durumun da varlığıyla idrar kaçırma.
4. Taşma tip: Yeterli idrar kesesi hacmi olmayan yaşlı bireylerde görülebilir.

1- Stres inkontinansı yada zorlanarak idrar kaçırma: Hapşırma veya öksürme ile istemsiz idrar sızıntısı şikayetidir. Bununla birlikte sızıntı, şiddetli sfinkter hasarı ile olabilir veya saf stres inkontinans olabilir. Sızıntının, öksürüğü takiben birkaç saniyelik gecikmeylemi yoksa sonra mı ortaya çıkıp çıkmadığının saptanması yararlıdır. Derhal sızıntı, sfinkter mekanizmalarının başarısız olduğunu gösteren bir belirtidir. Sızıntının gecikmesi, detrusor (mesane kasları) gevşeme bozukluğunu akla getirir.

2- Acil işeme hissi (urge): Geciktirilmesi zorunlu olan idrar geçişine yönelik ani ve zorlayıcı bir şikayettir. İdrar tutamama acil işeme hissine eşlik edebilir. Kaçak damlalarla kaçırmadan yoğun ıslatmaya kadar miktar olarak değişebilir.

3- Karışık idrar kaçırma (mixed tip inkontinans): Stres inkontinans ile beraber urge inkontinans şikayetlerinin birliktelik göstermesidir. Karışık idrar kaçırma, yetişememe tarzı idrar kaçırma ve stres idrar kaçırmanın kombinasyonu ve kadınlarda idrar kaçırmanın en yaygın türüdür. Genel olarak iki mekanizmanın çakışmasını temsil ettiği düşünülse de, detrusor aşırı aktivite ve üretral sfinkter fonksiyonunda bozulma halde, karışık üriner inkontinansın kesin patofizyolojisi araştırılmaktadır.

4- Taşma Tip İdrar Kaçırma Sebepleri: Meane kası yetersizliği etiyolojisi, düz kas hasarı, fibroz, düşük östrojen, yaşlanma, periferik nöropati (şekerli diyabet, vitamin B12 eksikliği, Parkinson hastalığı, alkolizm) ve bel fıtıkları,omurilik basısı ile mesaneye giden sinir hasarlarını içerir, Tümör veya doğuştan anormalliklerde buna neden olabilir.

Aşırı aktif mesane: Sıkışma hissi, sıklık ve nokturi içeren, dürtü inkontinansı olan veya olmayan bir belirti sendromudur. Sürekli idrar kaçırma, sürekli sızıntı şikayeti olup, sadece küçük miktararda idrara çıkmaktadır.

Noktüri: Geceleri bir veya birden fazla kez işeme ihtiyacı ile uyanma şikayetidir. Bu uyanma idrar kaçırma ile ilişkili ise gece idrar kaçırma terimi kullanılabilir.

Aralıklı akım yada boşalma: İdrar boşaltımı sırasında bir veya daha fazla vesileyle durup ve başlayan idrar akışıdır.

İdrar tutamama: İdrar yapma isteği ile gelen idrar tutamama ve aşırı aktif mesane sendromu etiyolojisi inhibe edilmemiş mesane kasları nedeniyle olur. Mesane kası aşırı aktivitesi tek başına yada stresle yani karın içi basıncını artıran durumlarla birliktelik gösterebilir.

İdrar Kaçırma Sebepleri Nelerdir?

İdrar kaçırma sık olarak gebelik ve doğum sonrası mesane tabanını destekleyen kas dokusunun hasar görmesi sonucu oluşur. Yaşlılarda görülen idrar kaçırma ise daha çok tuvalete yetişememe tarzında olan sıkışma tipi idrar kaçırmadır.

Bunların dışında nörolojik hastalıklar ve omuriliği etkileyen hastalıklarda mesanenin kasılma gevşeme özelliği bozulduğu için taşma tipi idrar kaçırma ile karşılaşılabilir. Üretra sfikteri kası bozukluklarında da zorlama ve ıkınma hareketleri ile idrar kaçırma olabilir.

İdrar kaçırma nedenleri;

• İlerleyen yaş.
• Fazla kilolu olmak, obezite.
• Kalıtımsal sebepler.
• Kabızlık.
• İdrar enfeksiyonları (kadınlarda sistit, mesane iltihabı).
• Vajinal enfeksiyonlar.
• İdrar taşları ve tümörleri.
• Zor doğumlar.
• Menopozla ilişkili hormonal değişiklikler.
• Şua tedavisi.
• Sinirsel hastalıklar ve erkeklerde görülen prostat büyümesi.
• Kadınlarda devamlı idrar kaçırmaya sebep: mesane-vajina arasında ya da böbrekle mesane arasındaki idrar borusu (üreter)Vajina arasında oluşacak birleşmeler.
• Kontrolsüz şeker hastalığı.
• Alkolizm.
• Prostat kanseri için yapılan ameliyatlar.
• Adele gevşeten, tansiyon düşürücü, idrar söktürücü, sakinleştirici, depresyona karşı alınan ilaçlar, alerji ilaçları da idrar kaçırmaya sebep olabilir.
• Beyin fonksiyonlarında yavaşlamaya neden olan hastalıklar (demans, alzheimer, damarsal hastalıklar v.b.).

Yukarıda sayılanları genelde idrar kaçırma sorunu için neden olarak sayabiliriz.

Genç kadınlarda idrar kaçırma neden olur?

Ağrılı mesane sendromu olarak da bilinen interstisyel sistitten kaynaklı olabilir. Bu durum acil işeme hissi ve sıklıkla az miktarda idrar boşaltılması ile karakterizedir. Genellikle idrar yaparken yanma veya işeme yoluyla rahatlatılmış ağrı eşlik eder Stres tipi idrar kaçırma, karın içi basıncında artış mesane  sfinkter kapanma mekanizmaları'nı aştığı zaman ortaya çıkar. Stres üriner inkontinans genç kadınlarda idrar kaçırmanın en yaygın nedenidir ve yaşlı kadınlarda ikinci en sık nedendir.

Kadınlarda idrar kaçırma için hangi doktora gidilmeli?

İdrar kaçırma ile ilgilenen branşlar ürojinekoloji ile ilgili deneyimi ve çalışmaları olan kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ve ürologlardır. İdrar kaçırma konusunda çalışan uzmanlar bu konuda kullanılan testler, egzersizler, ilaçlar ve ameliyatlar konusunda deneyimli olmalıdır.

Merkezimizde uzman fizyoterapistler eşliğinde kegel egzersizleri, EMG biofeedback tedavileri ile bölgenin kaslarının güçlendirilmesi çalışmaları, vajen çevresini saran ve zayıflığında idrar kaçırma ve sarkmalara yol açan kasların basınç  ölçümleri gibi ameliyatsız tedavi seçenekleride uygulanmaktadır.

İdrar kaçırma muayenesi nasıl yapılır?

İdrar kaçırma şikayeti ile başvuran kadınların tümü pelvik muayene edilmelidir. Bununla birlikte, yaşlı insanlarda katkıda bulunmuş faktörler ve altta yatan ciddi durumları saptamak için bir inceleme sıklıkla gereklidir.

Üriner inkontinans hem genç hem yaşlı insanlarda ağır sıkıntı yaratan ve bazen hayatı tehdit eden hastalığın tek belirleyici semptomu olabilir. Bu nedenle, değerlendirme, nörolojik durumlar (Multipl skleroz, kord lezyonları),mesane kanserleri(özellikle risk faktörleri varsa) ve uyku apnesini gözlemelidir.

Ayrıntılı fizik muayenede kilit noktalar şunlardır;

• Kardiyovasküler tetkik, hacim aşırı yükü (akciğerde dinleme bulguları, ayak üstü ödemi) kanıtı aramalıdır.
• Karın muayenesi, kitleler ve hassasiyet için karın palpe edilmelidir.
• Ekstremiteler eklem hareketliliği, fonksiyon ve periferik ödem açısından değerlendirilmelidir.

Kadınlarda genital muayene, atrofi (inceltme, solgunluk),vajen arka duvarında yapışıklık ile vajen girişi daralması ve enfeksiyon için vajinal mukoza incelemesini içerir eder. Kitleler ya da hassasiyet açısından değerlendirilmek için bimanual inceleme yapılmalıdır. Pelvik destek yeterliliği, spekulumun üst bıçağı çıkararak ve destek için arka vajinal duvara spekulum muayene ile değerlendirilebilir. Hastayı öksürtüp, üretranın sıkıca sabit kalıyormu yoksa hareketlimi kontrol edilir ve ön vajinal duvar  kızlık zarı seviyesine iniyormu kontrol edilir (ön duvar desteği kaybı veya sistosel). Spekulum denen muayene aleti tek kaşığını ön vajinal duvarı destekleyecek şekilde tutarak arka duvardan destek kusuru (rektosel) olup olmadığını kontrol edilir.

Ayrıntılı bir nörolojik muayene ile idrar kaçırma, bilinen nörolojik hastalık ya da nörolojik semptomlar test edilmelidir, anal sfinkterin perineal his durumu, anal refleksler(anüsün lateralinde perineal kılıfın hafif çizilmesine tepki olarak gözle görülen veya palpasyona uğramış anal kasılma) dahil olmak üzere sakral kök bütünlüğü değerlendirmesini içerir. Bulbokavernoz refleksi (klitorisin hafif sıkışmasına tepki olarak anal daralma). Ek olarak pariferik nöropati testinde titreşim ve yüzeyel his duyuları değerlendirilmelidir.

İdrar kaçırma da laboratuar testleri: Tüm hastalarda, enfeksiyon şüphesi varsa, idrar kültürü ile idrar analizi yapmak. Daha yaşlı kadınlarda idrar tahlilinin yorumlanması, idrar kaçırmanın bir nedeni olmayan asemptomatik bakteriyüri yaygınlaşması göz önüne almalıdır.

Stres testi: Testler, yoğun pelvik kaslar egzersiz programlarını önermeden önce veya inkontinans semptomlarına dayanılarak ampirik tedaviye cevap verilemediğinde kullanılabilir. Test, hastaya dolu bir mesane ile birlikte ayakta durma, gevşeme ve tek bir şiddetli öksürme istemek suretiyle yapılır. Perinenin altında veya zeminde bir ped konur ve klinisyen üretradan sızıntı olup olmadığını sadece gözlemler. Öksürük ile ani sızıntı, stres inkontinansını düşündürürken, gecikmiş sızıntı öksürüğe bağlı detrüsör aşırı aktivitesini, özellikle durdurulması zorunlu olan büyük miktarda sızıntılar şeklinde kendini gösterir.

Boşalma sonrası hacim ölçümü: İdrar kaçırmanın değerlendirilmesi için mevcut yönergelerde kateterizasyon veya ultrasonla yapılan pozitif rezidüel (PVR) test önerilmektedir. İdrar kaçırma sonrası mesanede sıvı 50 ml'lik bir hacimde ise Yeterli boşalma olarak Kabul edilir, Bununla Birlikte, Kadınlarda, 300 ml lik yada 200'den Büyük Bir işeme sonrası idrar hacmi semptomlar veya tekrarlanan enfeksiyon yokluğunda Tedavisiz takip edilebilir.

Mesane günlüğü: Mesane günlükleri idrar yapma zamanının ve hacminin kaydedildiği hasta kayıtlarıdır. Güvenilirlik yedi günlük iki veya üç günlük günlükler hem klinik hem de araştırma ortamlarında yaygın olarak kullanılır. Yüksek idrar sıklığı ve veya idrar kaçırma sıklığı günlüklerde çok sık idrara çıkma ya da sızıntı olarak kaydedilir.

Mesane günlüğüne kaydedilmesi gereken diğer bilgiler ilgili aktiviteleri (örn., Kahve içmek, egzersiz yapmak) ve uyku saatlerini içerir. Üriner inkontinans hacmi damla, küçük, orta ve ıslatma olarak tahmin edilebilir. Kurumsal ortamlarda personel, idrar çıkışını izleyemiyorsa, devamlı idrar kaçırma durumunu (kuru, nemli veya ıslanmış) iki saatte bir kontrol etmelidir.

İdrar Kaçırma Taraması Nasıl Yapılır?

İdrar kaçırma, çocuk sahibi kadınlarda ve üriner inkontinans riskinde artışa eşlik eden hastalıklarda (yani, diyabet, nörolojik hastalık) ve 65 yaşın üstündeki kadınlar da sık karşılaşılır. Hastalarımıza aşağıdaki tarama sorularının sorulmasını önermekteyiz.

• İşemek istemediğinizde idrar kaçırıyor musunuz?
• Öksürürken, güldüğünde veya egzersiz yaparken idrar kaçırıyor musunuz?
• Tuvalete giderken hiç idrar kaçırıyor musun?
• İdrar kaçağını önlemek için iç çamaşırlarınıza hiç ped, doku veya bez kullanıyor musunuz?

Tarama, standart olarak kısa süreli standart bir şablon da yapılabilir. İşeme anketi günlük yaşamın içeriğine ve koşullarına göre değerlendirilir. İdrar sızıntısı çeşitli spesifik semptomlarla ortaya çıkabilir. Bununla birlikte, bu semptomlar her zaman sebebi tam olarak tanımlamaz.

İdrar Kaçırma Tedavisi

İdrarını tutamayan kadınlarda evde ve iş yerinde fiziksel, işlevsel ve psikolojik rahatsızlık ve yaşam kalitesinde azalma ile kendini gösterir. Kliniğimizda kadınlarda idrar kaçırma sebepleri incelenerek sebep yönelik tedavilerle sonuçlandırılmaktadır. İdrar kaçırma genç üreme çağındaki kadınlarda da görülür. İdrar kaçırma tedavisi tüm yaş grubundan hastalara gerek egzersiz, gerek medikal gereksede cerrahi yani bir diğer adıyla ameliyat tedavileri önerir.

Kadınlarda İdrar Kaçırma Ameliyatı

İdrar kaçırma ameliyatı sıklıkla stress inkontinans hastalarına yada karışık tip idrar kaçırması olan hastaların öksürük ve karın içi basıncını artıran zorlanma gibi hareketleri ile oluşan idrar kaçırmayı önlemek için yapılır. TOT yada TVT bant cerrahileri ile desteğini kaybetmiş üretra boynu tabanı güçlendirilir.

İdrar kaçırmayı önlemek için çalışan kasın fonksiyonu artırılmış olur. Bu cerrahiler tamamen vajinal yoldan yapılır. Hastada herhangi bir iz kalmaz. Hasta bir gün boyunca hastanede sonda ile kalır. Bir gün sonra işeme kontrolü yapılır ve hasta taburcu edilir. Eğer doğru teknik ve orijinal materyal kullanılır ise başarı %90-95 dir. 6-8 hafta içinde üretra boynu altında oluşan destek doku fonksiyonu artar. İdrar kaçırma azalır. Hastada herhangi bir şekilde batın cerrahisi yapılacak ise BURCH ameliyatı ile de karın boşluğundan yapılacak bir operasyonla işlem gerçekleştirilebilir. Mesane boynu asılabilir.

İdrar kaçırma da cerrahinin stres inkontinans olarak tanımlanmış zorlanarak idrar kaçırma tipinin tedavisinde kullanılır. Karışık tip idrar kaçırma da ise şikayeti azaltır ama ek medikal tedavi verilmesi gerekir. Pelvik taban kasları egzersiz tedavi programlarının yeterli olmadığı durumlarda stress idrar kaçırma tedavisi için cerrahi yöntemler devreye girer.

• BURCH ameliyatı, karın boşluğundan yapılır genelde herhangibir nedenle batı açıldığında idrar kaçırma cerrahisi olarak eklenir.
• TVT tension free vaginal tape ameliyatı gergisiz olarak idrar yolu nun altının desteklenmesidir.
• TOT transobturator tape, kalça kemiğindeki doğal geçişler kullanılarak idrar yolu tabanının desteklenmesidir.

Son  yıllarda vajinal yaklaşımla yapılan TOT ameliyatı yaygın olarak uygulama alanı bulmuştur. Cerrahide yapılan idrara kanalını sıkıştırmakdeğil, idrar kanalının tabanını  meş adı verilen materyalle desteklemekten ibarettir.

Kuma serilen lastik bir su hortumunundan geçen suyu nasıl kum üzerine basarak kesemezsek, zayıf tabanlı bir idrar kanalından idrar kaçağınıda önleyemeyiz. Karından yapılan BURCH ameliyatının idrar kaçırma da kullanım alanı giderek daralmış, başka sebeblerle yapılan karın içi cerrahilere ihtiyaç halinde eklenmesi dışında kullanımı çok nadirdir.

Yetişememe yada urge tipi idrar kaçırmada ise antikolinerjik dediğimiz mesaneyi gevşeten medikal ajanlar kullanılır, cerrahi bu hastalara önerilmez. Bu ilaçlar hastada ağız ve göz kuruluğu yapar. Eski ve yeni jenerasyon çok sayıda antikolinerjik piyasada yer almaktadır.

Eğer idrar kaçırma sebebi olarak birden fazla tipi varsa ayrı olarak tedavi edilir. Yani hem cerrahi hemde medikal tedavi beraber uygulanmalıdır. İdrar kaçırma da doğru değerlendirme doğru sonuçları doğurur. İdrar kaçırma cerrahileri 1 günlük yatışla yapılır. Ameliyat edilen hastalar 24 saat içinde sonda ile takip edilir, sonda çıkarılıp idrar çıkşı komntrol edilir ve taburcu olur. 2 ay içinde şikayetleri %95 oranında azalır.

Başarılı cerrahinin ardında doğru teknik ve orjinal material kullanmak yatar. Eğer teknik doğru uygulanmaz is eve orjinal ameliyat materyali kullanılmaz ise ameliyat başarısız olur. Bu nedenle doktorunuzdan hangi tip yama materyali ile çalıştığı konusunda bilgi alınız.

İdrar Kaçırmada Önleyici Tedavi

Vücudun kaslarını çalıştıran birçok egzersiz olduğu gibi kalça kemiğini alttan saran pelvik taban kaslrı egzersizleri de gebelik sırasında da yapılabilen, stres yani zorlanma sonucu idrar kaçırmanın önlenebilmesi için önerilen tavsiye edilen yöntemlerdir. Pelvik taban egzersizleri ofisinizde sandalyenizde otururken, araç kullanırken trafikte kırmızı ışıkta beklerken yada yerde mat üzerinde yapılabilir. Pelvik taban kasları kalça kemiğimizin alt kısmını örten kompleks yapılı kas ve bağ dokusu katlarından oluşur. İdrar kanalı, vajen ve dışkı kanalları ile delinir. İdrar kaçırma şikayetlerinde artma kasların potansiyel zayıflığının yarattığı önemli bir problemdir.